Οι συνθήκες που διέπουν τη σημερινή κατάσταση είναι γνωστές. Αυτό όμως που δεν είναι γνωστό είναι το μέλλον και πρωτίστως όσον αφορά στο αυριανό κοινωνικοπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, το οποίο προμηνύεται αβέβαιο και ταραχώδες βάση δύο θεμελιωδών διαπιστώσεων:
Πρώτον, είναι βέβαιη η κατάρρευση της σταθερότητας του πολιτικού συστήματος με την έννοια της αυτοδυναμίας και με την διακυβέρνηση, πλέον, της χώρας μας από μια σειρά κυβερνήσεων συνεργασιών. Δεύτερον, σχετικά με τις σημερινές συνθήκες αστάθειας στην Ευρωζώνη, αναμένουμε είτε διάσπαση της συνοχής της, είτε δημιουργία αυστηρού πλαισίου διαχείρισης και εποπτείας των δημοσιονομικών μεγεθών κάθε κράτους – μέλους που έχει την ανάγκη οικονομικής στήριξης. Το μέλλον της Ευρωζώνης, πιθανολογούμε, ότι θα οριστικοποιηθεί σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα 2 – 3 ετών, με την ύφεση να επιδεινωθεί αρχικά σε μέτριο βαθμό και να καταστεί ιδιαιτέρως επώδυνη όταν θα οριστικοποιηθούν οι νέες συνθήκες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Αυτό το μελλοντολογικό σενάριο καθορίζει τον αμυντικό προσανατολισμό που οφείλουν να χαράξουν τόσο οι επιχειρήσεις, όσο και οι πολίτες της χώρας.
Η έννοια της επιχειρηματικότητας αφορά στην ανακάλυψη ευκαιριών, στην απόφαση αξιοποίησής τους και στην δημιουργία οργανωτικών δομών υλοποίησης των απαραίτητων ενεργειών. Αναφορικά με την πηγή της, δηλαδή τον επιχειρηματία, αφορά είτε υφιστάμενες οντότητες που επιθυμούν να αναπτυχθούν περαιτέρω, να αυξήσουν την κερδοφορία τους ή απλά να επιβιώσουν, είτε σε νέους επιχειρηματίες με στόχο κατ’ ουσία την αυτο-απασχόλησή τους, χαρακτηριζόμενη ως επιχειρηματικότητα ευκαιρίας, στις ως άνω δύο πρώτες περιπτώσεις ή επιχειρηματικότητα ανάγκης στις δύο άλλες.
Επιχειρώ εξ’ Ανάγκης
Πλέον, στο πλαίσιο της παρούσας και μελλοντικής ύφεσης, θεωρούμε ότι η επιχειρηματικότητα στη χώρα μας εκφράζεται ως λύση ανάγκης, δηλαδή πηγάζει από την έλλειψη υφιστάμενων δραστηριοτήτων με ικανοποιητικές και σχετικά βέβαιες αποδόσεις. Άλλωστε, στη λογική αυτή συνηγορούν και τα στατιστικά στοιχεία όπου σύμφωνα με έρευνα του ΙΟΒΕ η επιχειρηματικότητα ανάγκης αντιπροσώπευε πριν το 2010 άνω του 20% των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Franchise εκτιμάται ένα συνολικό πλήθος της τάξεως του ενός εκατομμυρίου ενδιαφερομένων, με το 70% αυτών να διερευνούν τις προοπτικές του franchising, με σκοπό να ανοίξουν τη δική τους επιχείρηση για να μη παραμείνουν άνεργοι.
Βάση των ανωτέρω, καταλήγουμε στο συμπέρασμα (#1) ότι οι νέοι επιχειρηματίες αφορούν κατά κύριο λόγο άτομα που αναζητούν την αυτό-απασχόληση, την απεξάρτηση από το τέλμα της ανεργίας και χαρακτηρίζονται από μικρές οικονομικές απαιτήσεις, χαμηλό διαθέσιμο κεφάλαιο, έλλειψη επιχειρηματικής εμπειρίας και ανάληψης επιχειρηματικού ρίσκου, στοιχεία που ενδυναμώνουν την προσδοκώμενη ζήτηση για franchising.
Η Θανατική Ποινή του Μικρομεσαίου
Αν αναλογιστούμε ότι το 2008 στις ΗΠΑ το 1% του πληθυσμού κατείχε το 24% του πλούτου, με την συσσώρευση του πλούτου στα επίπεδα του 1928 ή και ότι στην Σουηδία η συσσώρευση υπερβαίνει, σε πραγματικά μεγέθη, την συσσώρευση των ΗΠΑ, τα υφιστάμενα στατιστικά στοιχεία σε συνδυασμό με τις τρέχουσες πολιτικές λιτότητας συρρικνώνουν πανταχόθεν ακόμη περισσότερο τα εισοδήματα της μικρομεσαίας τάξης και οδηγούν στην πτωχωποίηση αυτής, με το γενικότερο οικονομικό αποτέλεσμα να μειώνεται στο Δυτικό Κόσμο και να μεγαλώνει η συμμετοχή των αναδυόμενων οικονομικών δυνάμεων.
Πολύ περισσότερο στη χώρα μας, όπου Κοινωνία της Αφθονίας έχει πλέον επέλθει και ο κίνδυνος οικονομικής εξαθλίωσης της δυτικής μικρομεσαίας τάξης είναι ορατός, τα χαρακτηριστικά της αγοράς που προσδιορίζουν τη συμπεριφορά των (έως σήμερα διατυπωμένων) target groups αλλάζουν δραματικά. Η δομή της απασχόλησης, η εκπαίδευση, οι καταναλωτικές συνήθειες, η δυνατότητα συμμετοχής στον ισχύοντα τρόπο ζωής (lifestyle) και η ύπαρξη θετικών προσδοκιών και αισθήματος βεβαιότητας για το μέλλον αναδιαμορφώνουν το προφίλ των μεσαίων στρωμάτων, αυτών που διαθέτουν καθαρό εισόδημα των μεταξύ 70% και 150% του εισοδηματικού μέσου.
Κυρίως, όμως, ενώ μέχρι σήμερα το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα ικανοποιούσε τις προσδοκίες της δυτικής μεσαίας τάξης, πλέον, προβάλλει τον κίνδυνο της κοινωνικής καθόδου των μεσαίων στρωμάτων, με την ταυτόχρονη ραγδαία διεύρυνση των μεσαίων τάξεων στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας, της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής.
Το συμπέρασμα (#2) που οδηγούμαστε αναφορικά με τις επιχειρήσεις που απευθύνονται στη μεσαία τάξη αφορά αφενός για τις δραστηριότητες εντός Ελλάδος στο γεγονός ότι το πλέον σώφρον είναι να αλλάξουν προσανατολισμό προς luxury ή προς extremely low price goods and services και αφετέρου να στραφούν προς τις BRICs, όσες εξάγουν ή αναπτύσσονται ή επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν εκτός Ελλάδος.
Ο Έρωτας των Προσφορών
Σήμερα, τα καταστήματα λιανικής επιδίδονται σε έναν ανελέητο πόλεμο προσφορών με στόχο να αναζωπυρώσουν το αγοραστικό ενδιαφέρον των καταναλωτών και να τονώσουν τις πωλήσεις τους. Σύμφωνα, δε, με τα στοιχεία της παγκόσμιας έρευνας της Nielsen, το 70% των Ελλήνων δηλώνει πως, όταν φτάνει η ώρα να επιλέξει το κατάστημα που θα αγοράσει το όποιο προϊόν, επηρεάζεται πολύ από τις εκπτώσεις και τις χαμηλές τιμές, σε συνδυασμό με την ποιότητα. Επιπλέον, έξι στους δέκα Έλληνες δηλώνουν πως αγοράζουν προϊόντα σε προσφορά, ενώ πέντε στους δέκα χρησιμοποιούν κουπόνια και αγοράζουν μεγαλύτερες και πιο συμφέρουσες συσκευασίες. Σχεδόν το σύνολο των Ελλήνων (88%) αναγκάστηκε να αλλάξει τις αγοραστικές του συνήθειες, εξαιτίας της συνεχιζόμενης κρίσης, και ένα αρκετά υψηλό ποσοστό (63%) στρέφεται σε φθηνότερα καταναλωτικά προϊόντα, ώστε να ανταπεξέλθει στο δυσοίωνο οικονομικό περιβάλλον. Παράλληλα, ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό καταναλωτών προτιμά τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Στα ανωτέρω, έρχονται να προστεθούν, και οι ιστοσελίδες προσφορών στο διαδίκτυο που βομβαρδίζουν συνέχεια με προσφορές τα mail lists που διαθέτουν, ξεκινώντας ως group buying sites, συνεχίζοντας ως search deal portals και πλέον αναμένουμε πληθώρα εξειδικευμένων deal sites για διασκέδαση, τουρισμό κ.λπ.
Στο ανωτέρω πλαίσιο, επανακαθορίζεται η στρατηγική των επιχειρήσεων και παρατηρούμε την εμπορική επιτυχία του εκπτωτικού χωριού της McArthurGlen, τις πολιτικές προσφορών Sprider Stores, με τα αποτελέσματα του ομίλου, όμως, να καταγράφουν μείωση πωλήσεων και αρνητικό πρόσημο στα κέρδη.
Καθώς οι επιχειρήσεις προετοιμάζονται για το 2012, με τους ανέργους να ξεπερνούν το 1.000.000 και με τους μισθούς να έχουν υποστεί σοβαρή μείωση, το συμπέρασμα (#3) αφορά στην προώθηση προϊόντων με χαμηλότερες τιμές σε συνδυασμό με μόνιμες προσφορές, μέσω deal sites, loyalty cards, outlet stores κ.ο.κ. με την αποθέωση του ρητού «η τσιγκουνιά είναι μαγκιά».
Όσο πιο απλά τόσο πιο καλά
Απαιτείται ένας νέος τρόπος σκέψης, με σκοπό να επιτευχθούν με «απλότητα» και χωρίς «απώλειες» οι απαραίτητες λειτουργίες στη κάθε επιχείρηση και πάντα επικεντρωμένες στην πραγματική αξία όπως την αντιλαμβάνεται ο πελάτης.
Ο καθημερινός αγώνας να περιορισθεί το λειτουργικό κόστος με κάθε θυσία, να εξασφαλιστεί η ταμειακή ρευστότητα, να αποπληρωθούν οι δόσεις για τα τραπεζικά δάνεια ή να γίνουν οι παραγγελίες προς τους προμηθευτές έχει οδηγήσει πολλές επιχειρήσεις σε ελάχιστα έως μηδενικά περιθώρια κέρδους, καθώς εκείνο που τις απασχολεί είναι να διατηρούν τις ταμειακές ροές τους.
Το συμπέρασμα (#4) στο οποίο καταλήγουμε αφορά στην εστίαση στη Λιτή Διοίκηση, στον προσανατολισμό στη ροή αξίας του προϊόντος και στην εκμηδένιση των διαδικασιών που δεν προσθέτουν αξία όπως η αποθήκευση, η μεταφορά, ο έλεγχος. Οι απώλειες και το «άχρηστο» κόστος μηδενίζονται μέσω ενεργειών διαρκούς βελτίωσης με στόχο την απλοποίηση όλων των διαδικασιών, εντός ενός περιβάλλοντος εμπιστοσύνης, σεβασμού και ενεργοποίησης του προσωπικού.
Οι αρχές του Lean Management είναι αυτές που διέπουν την σωστή και ορθολογική διοίκηση των επιχειρήσεων σε εποχές οικονομικής κρίσης, με στόχο τα ελάχιστα σταθερά κόστη, το δυνατόν λιγότερο αλλά ικανό προσωπικό, τις ταχείς αποσβέσεις. Η οργάνωση και λειτουργία της επιχείρησης πρέπει σήμερα να είναι λιτή, χωρίς περιττό «λίπος». Η διεθνής πρακτική επιτάσσει να ακολουθήσουμε το ιαπωνικό μοντέλο, ώστε να αποβάλλουμε το «muda» (waste), να εντοπίσουμε και να περιορίσουμε τις απώλειες και τις σπατάλες.
(Δεν έχει σημασία πόσα έχεις, αλλά τι αγοράζεις μ’ αυτά)
Η σταθερότητα στην Ευρωζώνη, θεωρείται πλέον, ότι θα επιτευχθεί με την έκδοση ευρωομολόγων, τα οποία θα εγγυώνται όλα τα κράτη-μέλη. Όπως μια κυβέρνηση που θέλει να δανειστεί εκδίδει ένα ομόλογο, έτσι ένας οργανισμός της ευρωζώνης θα αναλάβει να εκδίδει ομόλογα κάθε φορά που μια χώρα της ζώνης του ευρώ θέλει να δανειστεί.
Οι ηγέτες της ΕΕ ενδέχεται να αναγκαστούν να υποκύψουν στις πιέσεις των αγορών και να προχωρήσουν στην έκδοση ευρωομολόγου, ακόμα και εντός του 2012, καθώς ολοένα και περισσότεροι επενδυτές και οικονομολόγοι εκτιμούν ότι αυτή είναι η καλύτερη λύση για την κρίση χρέους στην ευρωζώνη.
Ωστόσο, ανακύπτουν δυο ερωτήματα, αν τα χρήματα από την έκδοση των ευρωομολόγων θα είναι αρκετά για να αντιμετωπισθεί η κρίση χρέους και αν θα συγκεντρωθούν, ουσιαστικά από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες θα «κληθούν» να τα αγοράσουν.
Εδώ έρχεται και η πρόταση – λύση για τύπωμα χρήματος, μέσω της εγγύησης από την ΕΚΤ όλων των ομολόγων που ήδη έχουν εκδοθεί από τις ευρωπαϊκές χώρες, ή μέσω της έκδοσης ευρωομολόγου με το οποίο θα χρηματοδοτούνται όλες οι ευρωπαϊκές χώρες. Η λύση αυτή θα οδηγήσει σε αύξηση του πληθωρισμού στην Ευρώπη και σε υποτίμηση του ευρώ της τάξεως του 10-20%.
Όποιο σενάριο και αν πραγματοποιηθεί, το θέμα για την ευημερία τόσο της χώρας όσο και των μελών της Ευρωζώνης αφορά στην αγοραστική δύναμη των λαών, η οποία θα μειωθεί ακόμη περισσότερο οδηγώντας μας και πάλι στο συμπέρασμα #2 που αφορά την εξαθλίωση των μικρομεσαίων τάξεων.
Ποιά κανάλια έχουν τηλεθέαση;
Το internet αφορά σε μια νέα τάση της αγοράς, όπου όλοι έχουν πρόσβαση, με ραγδαία αύξηση των χρηστών στη χώρα μας από 15,5% το 2002 σε 33,5% σήμερα. Δηλαδή, πάνω από 3.500.000 άνθρωποι έχουν καθημερινή επαφή με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που διατίθενται από το διαδίκτυο.
Στην Ελλάδα όπως και στην Ευρώπη παρατηρείται σημαντική αύξηση (κατά 9%) στο ποσοστό των πολιτών που χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (έφθασε στο 24% το 2008), για ανεύρεση πληροφοριών για αγαθά και υπηρεσίες (27% το 2008), όπως επίσης και για διάβασμα εφημερίδων και περιοδικών (18% το 2008). Το ποσοστό των πολιτών που κάνει χρήση άλλων λιγότερο δημοφιλών υπηρεσιών για τις οποίες απαιτούνται περισσότερες δεξιότητες στη χρήση διαδικτύου έχει επίσης αυξηθεί κατά 2-5%.
Ωστόσο, η φιλοσοφία που διέπει το διαδίκτυο είναι η F&F, δηλαδή Freedom and Free, ελευθερία στην διατύπωση ιδεών, δωρεάν πρόσβαση στο περιεχόμενο κάθε είδους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι επισκέπτες του διαδικτύου έχουν συνηθίσει να ενημερώνονται δωρεάν, να αναζητούν τις σωστές πληροφορίες, να επικοινωνούν, να διασκεδάζουν, να μαθαίνουν, να αγοράζουν. Η πολύπλοκη σχετικά δομή των καναλιών επικοινωνίας των επιχειρήσεων μέσω του διαδικτύου προβάλλει μέσα από τις ιστοσελίδες τους, τα ηλεκτρονικά τους καταστήματα, τα κοινωνικά δίκτυα, τους ηλεκτρονικούς οδηγούς, τα portals αγορών και ενημέρωσης, τα blogs, τα newsletters. Η ορθή διαχείριση και αξιοποίηση των διαδικτυακών καναλιών απαιτεί πρώτα απ’ όλα μια ενιαία στρατηγική άρρηκτα δεμένη με τη συνολική στρατηγική της κάθε επιχείρησης (συμπέρασμα #5) και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη νέων κλάδων (π.χ. στην εκπαίδευση ή στην ενημέρωση), αναβαθμίζοντας σταθερά το διαδίκτυο ως το #1 μέσο προβολής, προώθησης, επικοινωνίας και πληροφόρησης.
The Core Element
Τι είναι τελικά, σήμερα, το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα; Ποιό είναι το χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί μια εταιρεία από τον ανταγωνισμό της;
H ιστορική αναδρομή διδάσκει πως το πλεονέκτημα μιας εταιρείας που σήμερα χαρακτηρίζεται ανταγωνιστικό, μπορεί να αποδειχθεί αύριο ως τροχοπέδη, δεν κατανοηθούν εγκαίρως οι δομικές αλλαγές της αγοράς. Πλέον, για τη χάραξη μιας επιτυχημένης στρατηγικής είναι απαραίτητη η συνεχής και εις βάθος κατανόηση του ανταγωνισμού, της εξέλιξης και των συντελεστών που διέπουν κάθε πλεονέκτημα.
Οι Kim και Mauborgne έχουν οδηγηθεί στο συμπέρασμα (#6) ότι καθώς οι αγορές αλλάζουν με αέναους ρυθμούς και καθώς οι επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται από συνεχείς διακυμάνσεις στην απόδοσή τους, οφείλουν να επικεντρωθούν στην στρατηγική κίνησή τους. Οι στρατηγικές κινήσεις θα τις βοηθήσουν να απαγκιστρωθούν από τον κόκκινο ωκεανό (δηλαδή τον κλάδο στον οποίο συνωστίζονται οι παίκτες μαχόμενοι για ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα) και θα τις οδηγήσουν στην «ασφάλεια» του γαλάζιου ωκεανού.
Ακολουθείστε τα διδάγματα του Steve Jobs και ανακαλύψτε τους δικούς σας γαλάζιους ωκεανούς:
- Εμπιστευθείτε τη διαίσθησή σας, πιστεύετε πάντοτε σε κάτι δικό σας. Ακολουθήστε την περιέργειά σας και τον αυθορμητισμό σας. Υπερασπισθείτε τις επιλογές σας. Μη μπερδεύεστε. Μην παρασύρεστε από τις προτιμήσεις των άλλων.
- Μερικές φορές, η ζωή είναι σα να μάς χτυπάει στο κεφάλι μ΄ ένα τούβλο. Μη χάνετε την πίστη σας. Μη συμβιβάζεστε. Μη βολεύεστε. Επιμένετε. Μην εγκαταλείπετε αυτό που αγαπάτε. Αν δεν το βρήκατε ακόμα, αναζητήστε το. Όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα της καρδιάς, μόλις φανεί θα το καταλάβετε αμέσως.
- Τι αξίζει να ζεις αν δεν κάνεις αυτό που θέλεις; Ο χρόνος δεν είναι για σπατάλη. Ζήστε τη ζωή σας. Μη ζείτε από τα αποτελέσματα της σκέψης των άλλων. Μη ζείτε τη ζωή κάποιου άλλου.
Tomorrow is here
Σύμφωνα με έρευνα της McKinsey η Ελλάδα έχει τα χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης στην Ευρώπη, με μόνο το 66% των Ελλήνων να εργάζεται, σε σύγκριση με το 73% της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του 70% της Νότιας Ευρώπης. Επιπλέον, πρόβλημα εντοπίζεται και στην παραγωγικότητα, αφού η παραγωγικότητα ενός Έλληνα εργαζόμενου κοστολογείται στα 35 δολάρια/ώρα, σε σύγκριση με της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κοστολογείται στα 49, της Κεντρικής Αμερικής στα 55 και των Ηνωμένων Πολιτειών στα 58 δολάρια.
Η McKinsey τονίζει με έμφαση την υψηλή προστασία που απολαμβάνουν οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα, υπογραμμίζοντας σε πολλά σημεία τα ευεργετικά αποτελέσματα που θα είχε για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και της απασχόλησης η υιοθέτηση ευέλικτων μορφών εργασίας.
Δυστυχώς, η ήδη αυξημένη και ταχέως αυξανόμενη ανεργία οδηγεί από μόνη της βάση του νόμου προσφοράς – ζήτησης στην συμπίεση των μισθών και στην καθιέρωση όλων και πιο «ευέλικτων» μορφών εργασίας, με ενίσχυση του outsourcing και με στελέχωση των επιχειρήσεων αφενός με καλοπληρωμένα λίγα στελέχη και με χαμηλόμισθο προσωπικό χαμηλής παραγωγικότητας, όπως άλλωστε έχει ήδη συμβεί στις χώρες που ετέθησαν υπό την εποπτεία του ΔΝΤ. (συμπέρασμα # 7)
Ταυτόχρονα, η μελέτη της McKinsey «Η Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά», έχοντας παράλληλα αποσπάσει σημαντικές και πολλές αντιρρήσεις τόσο για τα συμπεράσματά της όσο και για την μεθοδολογία της, προσδιορίζει τους βασικούς οικονομικούς κλάδους που κρίνει ότι θα αποφέρουν σημαντικά κέρδη τα επόμενα 10 χρόνια,
- Τουρισμός.
- Ενέργεια.
- Βιομηχανία - μεταποίηση τροφίμων.
- Αγροτική παραγωγή - γεωργικές καλλιέργειες.
- Λιανικό και χονδρεμπορικό εμπόριο.
Δίπλα σε αυτούς τους βασικούς τομείς προστίθενται και κάποιοι ακόμη που χαρακτηρίζονται ως «αναδυόμενοι αστέρες» από τους συντάκτες της έκθεσης, όπως παραγωγή γενόσημων φαρμάκων, ιχθυοκαλλιέργειες, ιατρικός τουρισμός, φροντίδα για την τρίτη ηλικία και τους χρόνια ασθενείς, δημιουργία περιφερειακών διαμετακομιστικών κόμβων, διαχείριση αποβλήτων.
Η έκθεση της McKinsey θεωρεί ότι το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων τις καθιστά αυτομάτως και λιγότερο αποδοτικές και δίνει την εντύπωση ότι επιθυμεί να προωθήσει στην Ελλάδα μεγάλα καταστήματα λιανικής. Κατά την άποψή μας, όταν η επιχειρηματικότητα ανάγκης οδηγεί στο άνοιγμα μιας επιχείρησης για βιοποριστικούς λόγους είναι εύλογο ότι οι εν λόγω επιχειρήσεις στερούνται οράματος, υποδομής και γνώσης, ένα γεγονός που δημιουργεί σημαντικά κενά και αντιμετωπίζει μόνο μέσω του franchising, το οποίο μπορεί να σταθεί αξιοπρεπώς έναντι των πολυεθνικών κολοσσών. (συμπέρασμα # 8)
Επιπλέον, οι μητρικές επιχειρήσεις franchise σε συνδυασμό με την εξειδίκευση των δραστηριοτήτων τους σε ζητήματα R&D και Marketing, διαθέτουν μεγάλη ευελιξία και διαθέτουν μεγαλύτερη ικανότητα να ανταποκριθούν στις μεταβαλλόμενες δομές των αγορών και των προτιμήσεων των καταναλωτών.
***
Κλείνοντας και συνοψίζοντας το αποτέλεσμα των ως άνω 8 θεμελιωδών συμπερασμάτων, οδηγούμαστε σε μια Νέα Εποχή για την ελληνική επιχείρηση και εν γένει για την ελληνική κοινωνία, πιο καλά οριοθετημένη και πολύ λιγότερο αισιόδοξη, ένα νέο περιβάλλον συνεχών αναταράξεων και αλλαγών, όπου κερδισμένοι θα βγουν μόνο όσοι θα μπορέσουν να εκμεταλλευθούν τα πλεονεκτήματα της ευέλικτης δράσης και των ταχέων αποφάσεων, διαθέτοντας παράλληλα βαθιά γνώση και καθορισμένη στρατηγική.